Rynek franczyzy i współpraca na zasadach franchisingu rozwija się dynamicznie w różnych branżach. Wiele osób staje przed wyborem: prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek vs. rozpoczęcie współpracy pod marką franczyzodawcy.

Dobry pomysł na biznes może okazać się kluczem do sukcesu przedsiębiorcy, dlatego warto rozważyć współpracę na zasadach franczyzy, będącą sprawdzoną koncepcją biznesową.

W tym artykule wskazujemy najważniejsze informacje dotyczące współpracy między franczyzodawcą a franczyzobiorcą, rodzaje franczyzy, umowy franczyzy, a także:

1. Co to jest franczyza i na czym polega?
2. Jakie są główne założenia systemu franczyzowego?
3. Jakie są zalety i wady franczyzy?
4. Umowa franczyzy — o czym warto pamiętać?

Na czym polega franczyza?

Franczyza (franchising) to model biznesowy, w którym jedna strona – franczyzodawca – udziela drugiej stronie – franczyzobiorcy – prawa do prowadzenia działalności gospodarczej pod swoją marką i według określonych standardów. Partner dołącza do sieci franczyzowej i w ramach własnej działalności gospodarczej działa w oparciu o sprawdzony model współpracy, co zmniejsza ryzyko związane z prowadzeniem własnej firmy od podstaw.

Warto wspomnieć, że w tym popularnym modelu prowadzenia działalności obie strony umowy pozostają prawnie i finansowo odrębnymi podmiotami gospodarczymi.

Franczyzę charakteryzuje działanie na zasadzie umowy franczyzowej (franchise agreement), w której franczyzodawca przekazuje know-how (wiedzę i doświadczenie biznesowe), a partner zobowiązuje się do prowadzenia działalności zgodnie z założeniami franczyzodawcy i przestrzegania ustalonych zasad, wnosi również określone w umowie współpracy opłaty.

Główne założenia systemu franczyzowego

1. Umowa franczyzowa (franchise agreement) – określa warunki współpracy między stronami franczyzy oraz reguluje prawa i obowiązki obu stron.
2. Know-how – franczyzodawca przekazuje sprawdzony model biznesowy opracowany na podstawie swojego doświadczenia, który ma przyczynić się do rozwoju działalności partnera. Upoważnia franczyzobiorcę do posługiwania się znakiem towarowym franczyzodawcy.
3. Opłaty franczyzowe – najczęściej obejmują opłatę licencyjną / wstępną dotyczącą pakietu franczyzowego (np. wyposażenia fizycznego i narzędzi udostępnianych przez franczyzodawcę) oraz bieżące opłaty licencyjne na rzecz franczyzodawcy (np. procent od obrotu). Może pojawić się również opłata marketingowa.
4. Wsparcie ze strony franczyzodawcy – szkolenia, wsparcie marketingowe, doradztwo, dostawy produktów.
5. Jednolitość systemu – właściciel marki nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z określonymi standardami (np. wygląd lokalu, obsługa klienta, oferta). Dobrą praktyką jest, kiedy standardy marki definiuje podręcznik operacyjny.

Jak możemy podzielić franczyzę?

Ze względu na rodzaj działalności

1. Franczyza produktowa – franczyzobiorca sprzedaje produkty dostarczone przez franczyzodawcę (np. salony samochodowe, sklepy spożywcze). Może mieć wyłączność na dystrybucję określonego asortymentu. Przykładem takiej franczyzy mogą być salony samochodowe, stacje paliw, sklepy spożywcze.
2. Franczyza usługowa – franczyzobiorca świadczy usługi według standardów franczyzodawcy (np. gastronomia, fitness, edukacja, franczyza kurierska). Przykłady: restauracje i fast foody, siłownie i kluby fitness, biura podróży, usługi edukacyjne).
3. Franczyza dystrybucyjna – we franczyzie dystrybucji produktu franczyzobiorca działa jako dystrybutor określonego asortymentu (np. sklepy odzieżowe, elektronika).

Każdy z tych typów franczyzy różni się poziomem zaangażowania franczyzobiorcy, wymaganiami finansowymi oraz zakresem wsparcia zapewnianego przez właściciela marki.

Ze względu na rodzaj know-how

Podział franczyzy ze względu na know-how odnosi się do stopnia szczegółowości przekazywanej wiedzy oraz kontroli nad sposobem prowadzenia biznesu. Wyróżniamy dwa główne typy:

1. Franczyza twarda – charakteryzuje się ściśle określonymi procedurami i standardami, których partner musi przestrzegać. Franczyzodawca narzuca konkretne wytyczne dotyczące wyglądu lokalu, obsługi klienta, oferty produktowej, marketingu i strategii cenowej. Partner działa niemal identycznie jak inne placówki sieci, z minimalną swobodą decyzyjną. Często występuje w gastronomii, handlu detalicznym i usługach finansowych (przykładem takich franczyz jest: McDonald’s, KFC, Żabka).
2. Franczyza miękka – daje większą swobodę działania, szczególnie w zakresie strategii marketingowej, oferty produktowej czy obsługi klienta. Franczyzodawca przekazuje założenia modelu biznesowego, ale partner może dostosować działalność do lokalnych warunków. Jest to popularny model prowadzenia biznesu w branży usługowej, doradczej i edukacyjnej. (np. biura nieruchomości, szkoły językowe, firmy doradcze). Przykładem firmy działającym w takim modelu współpracy jest również epaka.pl.

Wybór między tymi modelami zależy od preferencji franczyzobiorcy – niektórzy wolą gotowy schemat, inni cenią sobie niezależność w ramach znanej marki.

Ze względu na organizację systemu

Podział ten odnosi się do sposobu zarządzania siecią franczyzową i relacji między właścicielem marki a franczyzobiorcami.

1. Franczyza bezpośrednia — to najprostsza forma współpracy z franczyzą — zawierana indywidualnie z każdym franczyzobiorcą.
2. Franczyza wielokrotna (multi-unit) – franczyzobiorca otwiera kilka punktów w ramach jednej umowy. Często stosowana przez doświadczonych przedsiębiorców, którzy chcą rozwijać większy biznes. Franczyzodawca zapewnia wsparcie, ale zarządzanie poszczególnymi jednostkami leży po stronie franczyzobiorcy.
3. Franczyza master – franczyzobiorca otrzymuje prawo do rozwijania sieci na danym terenie/kraju (na przykład w całej Polsce), może samodzielnie pozyskiwać i nadzorować innych franczyzobiorców, forma popularna w ekspancji międzynarodowej.

Franchising — zalety modelu biznesowego

• Mniejsze ryzyko niepowodzenia – korzystanie ze sprawdzonego modelu biznesowego zwiększa szanse na sukces.
• Współpraca ze znaną marką – przedsiębiorca korzysta ze znaku towarowego, renomy firmy i oferuje klientom gotowe rozwiązania.
• Doradztwo operacyjne i marketingowe – istota systemu daje możliwość korzystania z zasobów takich jak: szkolenia, doradztwo, reklama.
• Łatwiejszy dostęp do finansowania – banki chętniej udzielają kredytów na sprawdzone koncepty.
• Szybszy rozwój biznesu – gotowy model pozwala szybko uruchomić działalność.

Jakie są wady franczyzy?

• Koszty początkowe – pakiet franczyzowy, koszt licencji, znak towarowy, inwestycja w lokal, wyposażenie.
• Ograniczona niezależność – konieczność przestrzegania zasad franczyzodawcy.
• Opłaty – franczyzobiorca wnosi opłaty bieżące, jakie nakłada właściciel marki.
• Zależność od wizerunku marki – problemy franczyzodawcy mogą wpłynąć na całą sieć.
• Możliwość wypowiedzenia umowy – po zakończeniu współpracy franczyzobiorca może nie móc kontynuować działalności pod tą samą marką.

Na co warto zwrócić uwagę przy wyborze franczyzodawcy?

Wybór odpowiedniego franczyzodawcy to kluczowy krok w prowadzeniu działalności franczyzowej. Przed wyborem partnera biznesowego rekomendujemy dokładną analizę kilku istotnych aspektów:

Renoma i doświadczenie franczyzodawcy — zweryfikuj doświadczenie firmy i sprawdź koncept biznesowy, zapoznaj się z opiniami dotychczasowych partnerów danej sieci, rozpoznawalność brandu — im bardziej znana marka, tym korzystniej.

Oferta współpracy — budżet, jakim należy dysponować, aby przystąpić do sieci, koszty bieżące, zwrot z inwestycji. Najczęściej pakiet franczyzowy składa się elementów wyposażenia lokalu, obrandowania oraz systemów, jakie obejmuje oferta.

Wyłączność terytorialna — czy otrzymasz w umowie gwarancję wyłączności na prowadzenie biznesu w obszarze jednej lokalizacji (miasto, obszar terytorialny).

Wsparcie operacyjne — szkolenia wstępne i uzupełniające, marketing i reklama, narzędzia, dedykowany opiekun/osoba kontaktowa.

Postanowienia umowy franczyzy — okres trwania umowy, prawa i obowiązki obu stron, warunki rozwiązania umowy, kary umowne.

Analiza rynku i konkurencji — zbadaj zapotrzebowanie na dane produkty/serwis w Twojej lokalizacji.

Polska Organizacja Franczyzodawców zrzesza wiarygodnych franczyzodawców, którzy spełniają warunki Statutu POF oraz Europejskiego Kodeksu Etyki Udzielania Franczyzy. Organizacja działa na rzecz najlepszych warunków rozwoju tego konceptu biznesowego w Polsce i najwyższej jakości współpracy franczyzodawców z franczyzobiorcami.

Jak działa franczyza — podsumowanie

Podsumowując, franczyza to świetne rozwiązanie dla osób, które chcą prowadzić własny biznes, ale jednocześnie korzystać z gotowego know-how i wsparcia większej organizacji. Przed podjęciem decyzji warto dokładnie przeanalizować warunki umowy, budżet i potencjalne ryzyka.